۞وَمَآ أُبَرِّئُ نَفۡسِيٓۚ إِنَّ ٱلنَّفۡسَ لَأَمَّارَةُۢ بِٱلسُّوٓءِ إِلَّا مَا رَحِمَ رَبِّيٓۚ إِنَّ رَبِّي غَفُورٞ رَّحِيمٞ

(Yusuf aliendelea kusema) Nami siisafishi nafsi yangu (sijitoi lawamani). Kwa hakika nafsi inaamrisha mno maovu, isipokuwa ile tu aliyoirehemu Mola wangu Mlezi. Hakika, Mola wangu Mlezi ni Msamehevu, mwingi wa rehema

وَقَالَ ٱلۡمَلِكُ ٱئۡتُونِي بِهِۦٓ أَسۡتَخۡلِصۡهُ لِنَفۡسِيۖ فَلَمَّا كَلَّمَهُۥ قَالَ إِنَّكَ ٱلۡيَوۡمَ لَدَيۡنَا مَكِينٌ أَمِينٞ

Na mfalme alisema: Nileteeni, awe msaidizi wangu binafsi. Basi (mfalme) alipomsemeza (Yusuf alibaini kipawa chake na) alinena: Hakika wewe leo umemakinika kwetu na umeaminika

قَالَ ٱجۡعَلۡنِي عَلَىٰ خَزَآئِنِ ٱلۡأَرۡضِۖ إِنِّي حَفِيظٌ عَلِيمٞ

(Yusuf) Alisema: Nifanye mtunza hazina za nchi. Kwani hakika mimi ni (mshika hazina) mlinzi mahiri sana, mjuzi sana

وَكَذَٰلِكَ مَكَّنَّا لِيُوسُفَ فِي ٱلۡأَرۡضِ يَتَبَوَّأُ مِنۡهَا حَيۡثُ يَشَآءُۚ نُصِيبُ بِرَحۡمَتِنَا مَن نَّشَآءُۖ وَلَا نُضِيعُ أَجۡرَ ٱلۡمُحۡسِنِينَ

Na kama hivyo tulimmakinisha Yusuf (na kumpa cheo katika nchi); akawa anakaa humo popote anapopenda. Tunamfikishia rehema zetu tumtakaye, na hatupotezi malipo ya wafanyao mazuri

وَلَأَجۡرُ ٱلۡأٓخِرَةِ خَيۡرٞ لِّلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَكَانُواْ يَتَّقُونَ

Na kwa hakika kabisa, malipo ya Akhera ni bora zaidi kwa walioamini na wakawa wanamcha Allah

وَجَآءَ إِخۡوَةُ يُوسُفَ فَدَخَلُواْ عَلَيۡهِ فَعَرَفَهُمۡ وَهُمۡ لَهُۥ مُنكِرُونَ

Na walikuja (wale) ndugu wa Yusuf na wakaingia kwake; akawajua na wao hawakumjua

وَلَمَّا جَهَّزَهُم بِجَهَازِهِمۡ قَالَ ٱئۡتُونِي بِأَخٖ لَّكُم مِّنۡ أَبِيكُمۡۚ أَلَا تَرَوۡنَ أَنِّيٓ أُوفِي ٱلۡكَيۡلَ وَأَنَا۠ خَيۡرُ ٱلۡمُنزِلِينَ

Na alipowatimizia mahitaji yao (ya shehena ya chakula) alisema: (mtakapokuja mara nyingine) Nileteeni ndugu yenu kwa (upande wa) Baba yenu. Je, hamuoni ya kwamba mimi ninatimiza kipimo, nami ni mbora wa wakarimu?

فَإِن لَّمۡ تَأۡتُونِي بِهِۦ فَلَا كَيۡلَ لَكُمۡ عِندِي وَلَا تَقۡرَبُونِ

Na msiponiletea (ndugu yenu wa Baba mmoja) basi (mjue) hampati kipimo chochote kwangu na wala msinisogelee

قَالُواْ سَنُرَٰوِدُ عَنۡهُ أَبَاهُ وَإِنَّا لَفَٰعِلُونَ

Walisema: Sisi tutamuengaenga (tutamrai) Baba yake na tutahakikisha tunafanya hivyo

وَقَالَ لِفِتۡيَٰنِهِ ٱجۡعَلُواْ بِضَٰعَتَهُمۡ فِي رِحَالِهِمۡ لَعَلَّهُمۡ يَعۡرِفُونَهَآ إِذَا ٱنقَلَبُوٓاْ إِلَىٰٓ أَهۡلِهِمۡ لَعَلَّهُمۡ يَرۡجِعُونَ

Na (Yusuf) aliwaambia vijana wake: Ziwekeni bidhaa zao katika mizigo yao ili wazione watakaporudi kwa watu wao ili wapate (hamu ya) kurejea tena

فَلَمَّا رَجَعُوٓاْ إِلَىٰٓ أَبِيهِمۡ قَالُواْ يَـٰٓأَبَانَا مُنِعَ مِنَّا ٱلۡكَيۡلُ فَأَرۡسِلۡ مَعَنَآ أَخَانَا نَكۡتَلۡ وَإِنَّا لَهُۥ لَحَٰفِظُونَ

Basi waliporejea kwa Baba yao, walisema: Ewe Baba yetu, tumezuiwa kupimiwa (tosha yetu siku zijazo tusipoenda na ndugu yetu). Basi (tunaomba tukienda tena) mruhusu ndugu yetu aende nasi ili tukapate kupimiwa (mahitaji yetu) na kwa yakini kabisa sisi (tunaahidi) tutamlinda

قَالَ هَلۡ ءَامَنُكُمۡ عَلَيۡهِ إِلَّا كَمَآ أَمِنتُكُمۡ عَلَىٰٓ أَخِيهِ مِن قَبۡلُ فَٱللَّهُ خَيۡرٌ حَٰفِظٗاۖ وَهُوَ أَرۡحَمُ ٱلرَّـٰحِمِينَ

(Yakub) Alisema: Je, niwaaminini kwa huyu kama nilivyokuaminini kwa nduguye zamani? Basi Allah ndiye mbora wa kulinda, naye ndiye Mbora wa kuhurumia kuliko wahurumiaji wote

وَلَمَّا فَتَحُواْ مَتَٰعَهُمۡ وَجَدُواْ بِضَٰعَتَهُمۡ رُدَّتۡ إِلَيۡهِمۡۖ قَالُواْ يَـٰٓأَبَانَا مَا نَبۡغِيۖ هَٰذِهِۦ بِضَٰعَتُنَا رُدَّتۡ إِلَيۡنَاۖ وَنَمِيرُ أَهۡلَنَا وَنَحۡفَظُ أَخَانَا وَنَزۡدَادُ كَيۡلَ بَعِيرٖۖ ذَٰلِكَ كَيۡلٞ يَسِيرٞ

Na walipofungua mizigo yao walikuta wamerudishiwa bidhaa zao. Walisema: Ewe Baba yetu, tutake nini (tena zaidi ya ukarimu huu)? Hizi hapa bidhaa zetu tumerudishiwa. Acha tuwaletee watu wetu chakula na tutamlinda ndugu yetu na tutaongeza shehena ya ngamia. Hicho (tulichopewa) ni kipimo kidogo mno (ukilinganisha na utajiri wa mfalme)

قَالَ لَنۡ أُرۡسِلَهُۥ مَعَكُمۡ حَتَّىٰ تُؤۡتُونِ مَوۡثِقٗا مِّنَ ٱللَّهِ لَتَأۡتُنَّنِي بِهِۦٓ إِلَّآ أَن يُحَاطَ بِكُمۡۖ فَلَمَّآ ءَاتَوۡهُ مَوۡثِقَهُمۡ قَالَ ٱللَّهُ عَلَىٰ مَا نَقُولُ وَكِيلٞ

(Yakubu) Alisema: Katu sitamruhusu (aende) nanyi mpaka mnipe ahadi nzito kwa Allah kwamba lazima mtanirudishia (mtarudi naye), ila ikiwa mmezungukwa (mmezidiwa nguvu kwa jambo lililo nje ya uwezo wenu). Basi walipompa ahadi yao alisema: Allah kwa tuyasemayo ndiye Mtegemewa

وَقَالَ يَٰبَنِيَّ لَا تَدۡخُلُواْ مِنۢ بَابٖ وَٰحِدٖ وَٱدۡخُلُواْ مِنۡ أَبۡوَٰبٖ مُّتَفَرِّقَةٖۖ وَمَآ أُغۡنِي عَنكُم مِّنَ ٱللَّهِ مِن شَيۡءٍۖ إِنِ ٱلۡحُكۡمُ إِلَّا لِلَّهِۖ عَلَيۡهِ تَوَكَّلۡتُۖ وَعَلَيۡهِ فَلۡيَتَوَكَّلِ ٱلۡمُتَوَكِّلُونَ

Na alisema: Enyi wanangu, msiingie (Misri) kupitia mlango mmoja, bali ingieni kwa kupitia milango mbali mbali. Na mimi sikufaeni kitu chochote mbele ya Allah. Hakuna hukumu isipokuwa ya Allah tu, yeye tu nimemtegemea na yeye tu wamtegemee wenye kutegemea

وَلَمَّا دَخَلُواْ مِنۡ حَيۡثُ أَمَرَهُمۡ أَبُوهُم مَّا كَانَ يُغۡنِي عَنۡهُم مِّنَ ٱللَّهِ مِن شَيۡءٍ إِلَّا حَاجَةٗ فِي نَفۡسِ يَعۡقُوبَ قَضَىٰهَاۚ وَإِنَّهُۥ لَذُو عِلۡمٖ لِّمَا عَلَّمۡنَٰهُ وَلَٰكِنَّ أَكۡثَرَ ٱلنَّاسِ لَا يَعۡلَمُونَ

Na walipoingia (kwa tahadhari) kama Baba yao alivyowaamrisha hakuna kitu chochote kilichowafaa kwa Allah, isipokuwa tu haja (huruma) iliyokuwemo katika nafsi ya Yakubu aliyoitimiza (kwa kuwaambia wanawe wawe na tahadhari). Na hakika kabisa yeye (Yakubu) ni mwenye kuyajua tuliyomfundisha lakini watu wengi hawajui[1]

وَلَمَّا دَخَلُواْ عَلَىٰ يُوسُفَ ءَاوَىٰٓ إِلَيۡهِ أَخَاهُۖ قَالَ إِنِّيٓ أَنَا۠ أَخُوكَ فَلَا تَبۡتَئِسۡ بِمَا كَانُواْ يَعۡمَلُونَ

Na walipoingia kwa Yusuf alimvuta (alimchukua) ndugu yake (huku) akisema (naye kwa siri): “Hakika, mimi ni ndugu yako. Kwa hiyo, usihuzunike kwa yale waliyokuwa wanayafanya”

فَلَمَّا جَهَّزَهُم بِجَهَازِهِمۡ جَعَلَ ٱلسِّقَايَةَ فِي رَحۡلِ أَخِيهِ ثُمَّ أَذَّنَ مُؤَذِّنٌ أَيَّتُهَا ٱلۡعِيرُ إِنَّكُمۡ لَسَٰرِقُونَ

Basi alipowaandalia mahitaji yao aliliweka (kwa siri) bakuli katika mzigo wa ndugu yake, kisha mtangazaji akatangaza: Enyi wasafiri, kwa hakika kabisa, nyinyi ni wezi!

قَالُواْ وَأَقۡبَلُواْ عَلَيۡهِم مَّاذَا تَفۡقِدُونَ

Walisema na huku wakiwaelekea (waliokuwa wakitangaza kwamba): Kwani mmepotelewa na nini?

قَالُواْ نَفۡقِدُ صُوَاعَ ٱلۡمَلِكِ وَلِمَن جَآءَ بِهِۦ حِمۡلُ بَعِيرٖ وَأَنَا۠ بِهِۦ زَعِيمٞ

Walisema: Tumepoteza bakuli la mfalme. Na atakayelileta atapewa shehena nzima ya ngamia na mimi ni mdhamini wa hilo

قَالُواْ تَٱللَّهِ لَقَدۡ عَلِمۡتُم مَّا جِئۡنَا لِنُفۡسِدَ فِي ٱلۡأَرۡضِ وَمَا كُنَّا سَٰرِقِينَ

Walisema: Tuna apa kwa Allah kwamba, kwa hakika kabisa, nyinyi mmejua fika kwamba sisi hatukuja kufanya uharibifu katika nchi (hii) na sisi sio wezi

قَالُواْ فَمَا جَزَـٰٓؤُهُۥٓ إِن كُنتُمۡ كَٰذِبِينَ

Walisema: Basi malipo (adhabu) yake (huyo mwizi) ni nini ikiwa nyinyi ni waongo?

قَالُواْ جَزَـٰٓؤُهُۥ مَن وُجِدَ فِي رَحۡلِهِۦ فَهُوَ جَزَـٰٓؤُهُۥۚ كَذَٰلِكَ نَجۡزِي ٱلظَّـٰلِمِينَ

Walisema: Malipo (adhabu) yake (ni kufanywa mtumwa wa aliyeibiwa) yule ambaye bakuli limekutwa katika mizigo yake. Hiyo ndio adhabu yake. Hivi ndivyo tunavyowalipa madhalimu

فَبَدَأَ بِأَوۡعِيَتِهِمۡ قَبۡلَ وِعَآءِ أَخِيهِ ثُمَّ ٱسۡتَخۡرَجَهَا مِن وِعَآءِ أَخِيهِۚ كَذَٰلِكَ كِدۡنَا لِيُوسُفَۖ مَا كَانَ لِيَأۡخُذَ أَخَاهُ فِي دِينِ ٱلۡمَلِكِ إِلَّآ أَن يَشَآءَ ٱللَّهُۚ نَرۡفَعُ دَرَجَٰتٖ مَّن نَّشَآءُۗ وَفَوۡقَ كُلِّ ذِي عِلۡمٍ عَلِيمٞ

Basi (Yule mpekuzi) alianza kwenye mizigo yao kabla ya mzigo wa ndugu yake. Kisha alilitoa (bakuli lililoibwa) kutoka katika mzigo wa ndugu yake. Hivi ndivyo tulivyomfunza Yusuf mbinu (ya kubaki na nduguye). Asingeweza kumchukua ndugu yake kwa sharia ya mfalme isipokuwa kwa matakwa ya Allah. Tunawainua daraja nyingi tuwatakao na juu ya kila anayejua yupo anayejua zaidi

۞قَالُوٓاْ إِن يَسۡرِقۡ فَقَدۡ سَرَقَ أَخٞ لَّهُۥ مِن قَبۡلُۚ فَأَسَرَّهَا يُوسُفُ فِي نَفۡسِهِۦ وَلَمۡ يُبۡدِهَا لَهُمۡۚ قَالَ أَنتُمۡ شَرّٞ مَّكَانٗاۖ وَٱللَّهُ أَعۡلَمُ بِمَا تَصِفُونَ

Walisema (ndugu wa Yusuf): Ikiwa (huyu ndiye) ameeiba, basi nduguye vile vile aliiba zamani. Basi Yusuf aliyaweka siri moyoni mwake (maneno ya ndugu zake) na wala hakuwadhihirishia. Aliwaambia: Nyinyi mpo katika hali mbaya zaidi, na Allah anayajua zaidi hayo mnayosingizia

قَالُواْ يَـٰٓأَيُّهَا ٱلۡعَزِيزُ إِنَّ لَهُۥٓ أَبٗا شَيۡخٗا كَبِيرٗا فَخُذۡ أَحَدَنَا مَكَانَهُۥٓۖ إِنَّا نَرَىٰكَ مِنَ ٱلۡمُحۡسِنِينَ

Walisema (kwa kubembeleza): Ewe Mheshimiwa, huyu ana Baba mzee sana (na anampenda mno mwanawe). Kwa hivyo (tunakuomba) mchukue mmoja wetu badala yake. Hakika sisi tunakuona wewe ni katika wanaotenda mazuri

قَالَ مَعَاذَ ٱللَّهِ أَن نَّأۡخُذَ إِلَّا مَن وَجَدۡنَا مَتَٰعَنَا عِندَهُۥٓ إِنَّآ إِذٗا لَّظَٰلِمُونَ

(Yusuf) Alisema: Allah apishe mbali (hatuwezi) kumshika yeyote yule isipokuwa tuliyemkuta na kitu chetu. Sisi tukifanya hivyo (mtakavyo) kwa yakini kabisa tutakuwa madhalimu (kwa kufanya uonevu)

فَلَمَّا ٱسۡتَيۡـَٔسُواْ مِنۡهُ خَلَصُواْ نَجِيّٗاۖ قَالَ كَبِيرُهُمۡ أَلَمۡ تَعۡلَمُوٓاْ أَنَّ أَبَاكُمۡ قَدۡ أَخَذَ عَلَيۡكُم مَّوۡثِقٗا مِّنَ ٱللَّهِ وَمِن قَبۡلُ مَا فَرَّطتُمۡ فِي يُوسُفَۖ فَلَنۡ أَبۡرَحَ ٱلۡأَرۡضَ حَتَّىٰ يَأۡذَنَ لِيٓ أَبِيٓ أَوۡ يَحۡكُمَ ٱللَّهُ لِيۖ وَهُوَ خَيۡرُ ٱلۡحَٰكِمِينَ

Basi walipomkatia tamaa (ndugu yao) walikwenda kando kunong’ona. Mkubwa wao alisema: Je, hamjui (hamkumbuki) kwamba Baba yenu alichukua kwenu ahadi nzito (kiapo cha kumlinda ndugu yenu) kwa Allah, na kabla ya hapo mlifanya uzembe kwa Yusuf? Basi mimi siondoki nchi hii mpaka Baba yangu anipe ruhusa au Allah anihukumie na Yeye (Allah) ndiye Mbora wa mahakimu

ٱرۡجِعُوٓاْ إِلَىٰٓ أَبِيكُمۡ فَقُولُواْ يَـٰٓأَبَانَآ إِنَّ ٱبۡنَكَ سَرَقَ وَمَا شَهِدۡنَآ إِلَّا بِمَا عَلِمۡنَا وَمَا كُنَّا لِلۡغَيۡبِ حَٰفِظِينَ

Rudini kwa Baba yenu, na mwambieni: Ewe Baba yetu, kwa hakika mwanao ameiba (bakuli la mfalme) na sisi hatukushuhudia (wizi huo) ila kwa tulichokijua (kwa kuona kwa macho yetu bakuli likitolewa kwenye mzigo wake) na sisi hatukuwa watunzaji wa (mambo) ya Ghaibu (hata tujue kuwa ndugu yetu ataiba)

وَسۡـَٔلِ ٱلۡقَرۡيَةَ ٱلَّتِي كُنَّا فِيهَا وَٱلۡعِيرَ ٱلَّتِيٓ أَقۡبَلۡنَا فِيهَاۖ وَإِنَّا لَصَٰدِقُونَ

Na waulize (watu wa) mji tuliokuwepo na msafara tuliokuja nao, na kwa hakika kabisa sisi ni wasema kweli